Arama & El Koyma Kararı

Çok sayıda hata barındıran CMK’daki dikkat çekici bir başka önemli yanlış ise arama el koyma kararlarını düzenleyen CMK 119(2) maddesidir. Bu madde arama kararında bulunacak detay olarak aşağıdaki üç unsuru belirtmiştir.

• Aramanın nedenini oluşturan fiil,

• Aranılacak kişi ve aramanın yapılacağı adres,

• Kararın geçerli olacağı süre.

İlk bakışta mantıklı bir düzenleme gibi gözükse de bu maddede çok kritik bir eksiklik bulunmaktadır. Zira bir arama kararında bulunması gereken en önemli detay madde metninde bulunmamaktadır. Nedir bu detay? Arama kararında her şeyden önce aranacak ve el konulacak eşyanın belirtilmesi gerekir. Aranacak eşyanın gösterilmemesi keyfi ve sınırsız arama demektir. Aranacak ve el konulacak eşyanın arama kararında belirtilmemesi inisiyatifin kolluğa geçmesi yani hangi eşyanın aranacağına ve el konulacağına yargıcın değil kolluğun karar vermesi demektir. CMK’daki bu hatalı düzenleme nedeniyle polis veya jandarma salt arama nedeni oluşturan fiili ve aramanın yapılacağı adresi gösteren bir arama kararı ile bir eve geldiğinde evin her yerine bakıp, her odayı, her çekmeceyi ve gördüğü her şeyi hiçbir limit olmaksızın canı istediği gibi arayabilir. Arama kararında aranacak eşya belli olmadığı için polisin evin her yerine bakması ve kendi takdirine suçla ilgili gördüğü her eşyaya el koymasının önünde yasal bir engel yoktur.

1791 yılında yürürlüğe giren Amerikan Anayasası’nın 4 nolu ek maddesine 233 yıl önce aranacak ve el konulacak eşyanın arama kararında gösterilmesi gerektiği yazılmıştır ama 2005’te yürürlüğe giren CMK’da aranacak ve el konulacak eşyanın arama kararında gösterilmesi zorunluluğu bulunmuyor!

Yönetmelik Sınırsız Aramayı Genişletmektedir

Kanun böyle olunca Adli ve Önleme Aramaları Yönetmeliği de kanunla paralel şekilde aranacak ve el konulacak eşyanın arama kararında gösterilmesini gerekli görmemektedir. Arama kararının bir hukuk devletinde ayrıntılı ve spesifik olması gerekir. Hukukun gereğini bırakalım, mantıken de arama kararında neyin arandığı yazılmalıdır. Polis neyi aradığını bilmeden nasıl arama yapacak acaba?

Yönetmelik CMK 119 ile paralel şekilde arama talebi ve kararında aramanın nedenini oluşturan fiilin, aranılacak kişinin ve aramanın yapılacak adresle birlikte arama kararının geçerli olacağı sürenin belirtilmesi gerektiğini ifade etmektedir. CMK’dan farklı olarak yönetmeliğin 10. maddesi ayrıca “aranılacak eşyanın elde edilmesi halinde el konulup konulmayacağı açıkça gösterilir” demek suretiyle “aranacak eşya” terimini kullanıyor. Ancak yönetmelik garip bir şekilde “aranılacak eşya”dan söz etmişse de bunun talep ve kararda gösterilmesini zorunlu tutmamıştır.

Arama Kararı Olmadan Arama ve El Koyma

Adli ve Önleme Aramaları Yönetmeliği’nin 10(b) maddesi ise bu keyfi ve sınırsız aramayı daha da genişletmektedir. Nitekim 10(b) maddesi kolluğa arama yaptığı esnada arama kararının dayanağı olan soruşturma veya dava ile alakası olmayan delilleri tesadüfen bulursa bunlara da el koyma ve savcılığa bildirme yetkisi vermektedir. Böylece CMK’daki sınırsız arama yetkisi yönetmelikle daha da genişletilmiştir. Yönetmeliğin bu maddesi polisin önce arama ve el koyma yapıp ardından arama kararı alması gibi ortaçağ tipi uygulamaya cevaz vermektedir.