HMK Madde 49

HMK’daki çok sayıda sorunlu maddeden birisi de madde 49’dur. “Hakimin Hukuki Sorumluluğu” başlığı altında düzenlenmiş olan 49. madde hakimlerin kusurlu yargılama faaliyetinden dolayı devlet aleyhine tazminat davası açan ve davası esastan reddedilen kişiye 5.000 TL’ye kadar disiplin para cezası verilmesini öngörmektedir. Madde metni şu şekildedir:

“Dava esastan reddedilirse davacı, 500 Türk Lirasından 5.000 Türk Lirasına kadar disiplin para cezasına mahkum edilir.”

Aşağıda açıklanacağı üzere hak arama özgürlüğünü kısıtlayan ve hak arayan kişiyi cezalandıran bu akıl almaz madde esasen eski muhakeme kanunumuz HUMK’tan gelmektedir. 1927 yılında yürürlüğe giren ve 100 yıl öncesinin mentalitesini yansıtan HUMK’taki bu çağdışı maddenin hemen hemen aynen alınıp 2000’li yıllarda yazılan yeni HMK’ya konulması büyük bir hata olmuştur.

HUMK Madde 576

HMK 49’un alındığı eski hukuk usulü kanunumuz olan HUMK’un 576. maddesinin ikinci fıkrası şöyledir:

“Dava sabit olmadığı takdirde müddeiden yirmi beş liradan dun olmamak üzere cezayı nakdi ile, kendisinden dava olunan hakimin duçar olduğu maddi ve manevi zarar ve ziyan için takdir olunacak münasip bir tazminatın tahsiline hükmolunur.”

2000’li yıllarda HMK’yı yazan profesörlerimiz neredeyse bir asır önce yazılmış HUMK’taki bu çağdışı hükmünü zamanın ruhunu gözetmeden maalesef aynen HMK’ya ekledi. HMK taslağını hazırlayan komisyon ayrıca HMK 49’un madde gerekçesine şunu yazmıştır “Artık bu tür tazminat davaları doğrudan hakimlere değil devlete karşı açıldığı için davacının davayı kaybetmesi halinde hakim lehine tazminata hükmedilmesine dair hükmü yeni HMK’ya koymayı uygun bulmadık.” Yani hakime doğrudan dava açma hakkı yeni HMK’da olsa bu hükmü de aynen HUMK’tan HMK’ya aktaracaklardı ve hakime tazminat davası açan vatandaş davayı kaybedince hakime tazminat ödemek zorunda kalacaktı. Gerçi bu hüküm HMK’ya eklenmemiş olsa da sonuç değişmemiştir ve vatandaş devlete tazminat davası açınca hakime değil ama devlete para ödemek zorunda kalmaktadır.

Yeni bir usul kanunu yazılması için görev verilen akademisyenler dünyadaki modern hukuk trendlerini gözetip yeni ve güncel bir kanun yazmak yerine adeta eski HUMK’u Osmanlıca’dan Türkçe’ye tercüme etmekle yetindiler. Sıfırdan kanun yazmaktansa eski kanunun dilini güncellemek belki de daha kolay geldi. Gelecekte yeni bir muhakeme kanunu yapılırsa bu sefer tercümanlık yapacaklara değil, gerçekten sıfırdan kanun yazabilecek hukukçulara görev verirler umarız.

HMK 49’un Mahsurları

HMK taslak komisyonu üyelerinin HUMK’tan alıp HMK’ya eklediği 49. madde nedeniyle hakimlerin fiili nedeniyle hazineye dava açan vatandaş davayı kaybettiğinde ayrıca disiplin para cezasına mahkum edilmektedir. Böylece davayı kaybeden vatandaş karşı vekalet ücreti, icra vekalet ücreti ve disiplin para cezası ile birlikte talep ettiği tazminattan daha fazlasını devlete ödemek durumunda kalabilmektedir. Herhangi bir kişiye veya şirkete hatta idareye dava açarsanız ve kaybederseniz disiplin cezası ödemiyorsunuz ama hakimin kusuru nedeniyle devlete dava açıp kaybederseniz para cezası ödüyorsunuz! HMK 49 devletin hakkını arayan vatandaşa kestiği ceza niteliğindedir ve hiçbir modern hukuk sisteminde böyle hak arama özgürlüğünü kısıtlayan ve vatandaşı hak aradığına pişman edecek bir kanun maddesi bulunmaz. Umarız Anayasa Mahkemesi‘nin bu akıl dışı ve çağdışı maddeyi iptal etmesi beklenmeden bir yasa değişikliği ile bu sakıncalı madde komple ilga edilir.